”, zegt Plasterk. Maar als een gemeente niet meewerkt gaat hij ze aan handje helpen.
Plasterks strijdplan is helder. Individuele zorg, uitkeringen, begeleiding naar werk, de AWBZ, dat zijn rijkstaken die naar de gemeente gaan. “Persoonlijke zorg op maat is namelijk heel belangrijk. Dus moet je hulp dichter naar de mensen brengen. Maar veel gemeenten zijn voor dat werk veel te klein, dus moeten ze groter. Dat kan via samenwerking, dit eerste jaar. Maar uiteindelijk moeten ze fuseren, nog deze kabinetperiode. Waarom? Omdat gemeenten anders overal verschillende samenwerkingsverbanden voor hebben.”
Plasterk geeft iedere gemeente dubbel zo veel geld dan nu. “Dat is minder dan we er nu als rijk aan kwijt zijn. Maar we verwachten dat het werk op lokaal niveau efficiënter, beter en daarom goedkoper kan.”
Volgens de PvdA-minister zit achter de schaalvergroting van scholen dezelfde gedachte. Die moeten minimaal 100 leerlingen krijgen. “Klein genoeg voor personeel om kinderen en hun ouders te kennen, groot genoeg om alle taken die een school moet uitvoeren goed te doen.” Plasterk noem dat de menselijke maat. “In een gemeente van 100.000 inwoners weet een raadlid om welk straat, wijk of bedrijf het gaat. Groot genoeg voor de nodige kennis, klein genoeg voor het wij-gevoel.”
Plasterk spreekt van ‘Loslaten in vertrouwen’. “We geven gemeenten zogenaamd ontschot geld, een grote pot met geld, ze mogen zelf weten waar je dat aan uitgeven, maar wel binnen wettelijke kaders. Als een gemeente geld overhoudt, mag ze er iets anders mee doen. Als het geld op is, moeten ze dat maar ergens anders van de begroting halen. Zo kun je per gemeente eigen prioriteiten stellen. Is er grote zorgbehoefte bij ouderen of heb je last van enorme jongerenwerkloosheid? Kies maar.”
100.000 Inwoners een richtgetal, geen definitief streven. Neem Barneveld, waar de vroegere Raalter burgemeester Houben zit. Qua grootte (dik 50.000 inwoners) en ligging (uitgesterkt en plattelands) wil Plasterk daar wel eens kijken of er nog gefuseerd moet worden. Maar de Achterhoek is misschien wel een gewest dat één grote gemeente wordt. Salland en Vechtdal zijn wel vergelijkbaar met Barneveld, maar de gemeenten Ommen, Dalfsen. Raalte en Olst-Wijhe zijn per stuk te klein. Ommen is de samenwerking met Hardenberg al begonnen. Raalte en Dalfsen weten het nog niet zo. Plasterk: “Je moet geen karikatuur van die getallen maken, maar we moeten af van een lappendelken van allerlei soorten samenwerkingverbanden.”
Wethouder Scheele van Ommen lijkt daar zijn zin te krijgen. Hij schrijft deze week in zijn weblog over de school ‘Ommerkanaal’, 62 leerlingen en vorige maand uitgeroepen tot excellente school. “Niet alleen maar naar getallen kijken”, vindt Scheele, “ook naar kwaliteit.” Met zijn eigen gemeente heeft hij de afslag Hardenberg al genomen.
Wanneer zijn de fusies klaar? “Binnen drie maanden aangeven met wie een gemeente verder wil, eind dit jaar gaan al die samenwerkingen van start in de Participatiewet. Eind deze kabinetsperiode, over vier jaar, is het allemaal klaar. Plasterk: “Anders doen we er weer twintig jaar niks aan.”